Warszawa 1916 w fotografiach Willy’ego Römera
Album Miasto na szklanych negatywach to zbiór ponad 60 niepublikowanych dotąd w Polsce zdjęć Willy’ego Römera ukazujących Warszawę i jej okolice w 1916 roku. Album wyjątkowy, nie tylko ze względu na osobę autora, znanego berlińskiego fotografa prasowego z czasów Republiki Weimarskiej, ale także na utrwalony na szklanych negatywach obraz Warszawy i jej mieszkańców sprzed ponad 90 lat. Jest to cenny zapis historii miasta, z jednej strony …
Warszawa 1916 w fotografiach Willy’ego Römera
Album Miasto na szklanych negatywach to zbiór ponad 60 niepublikowanych dotąd w Polsce zdjęć Willy’ego Römera ukazujących Warszawę i jej okolice w 1916 roku. Album wyjątkowy, nie tylko ze względu na osobę autora, znanego berlińskiego fotografa prasowego z czasów Republiki Weimarskiej, ale także na utrwalony na szklanych negatywach obraz Warszawy i jej mieszkańców sprzed ponad 90 lat. Jest to cenny zapis historii miasta, z jednej strony odzyskującego pozycję stolicy, z drugiej – borykającego się z problemami dnia codziennego w warunkach okupacji.
Willy Römer znalazł się w Warszawie jako żołnierz niemieckich wojsk okupacyjnych. W chwilach wolnych od służby przemierzał z aparatem w ręku ulice miasta, zapuszczając się w rejony pomijane zwykle przez ówczesnych turystów. Uwieczniał przede wszystkim stołeczny folklor: żydowskich handlarzy, sprzedawców ulicznych, kramy, sklepiki, sceny z miejskich targowisk. Jego zainteresowania skupiały się na rejestrowaniu życia miasta i jego mieszkańców; z kunsztem, znanym z późniejszych jego prac, odkrywał piękno zmagającej się z wojennymi trudnościami, dotkniętej biedą i głodem, a przecież tętniącej życiem Warszawy.
Są to fotografie unikatowe – doskonale zachowane szklane negatywy stanowią jedno z niewielu świadectw życia codziennego mieszkańców Warszawy w okresie I wojny światowej.
Choć artystę interesowali głównie warszawianie i życie ulicy (wśród warszawskich fotografii Römera trudno znaleźć jakiekolwiek ślady trwającej właśnie wojny), w albumie znalazły się również zdjęcia najbardziej znanych stołecznych budynków. Ratusz, gdzie w 1916 roku po raz pierwszy zasiadła wybrana w wyborach powszechnych Rada Miejska, Zamek Królewski – w czasie I wojny światowej siedziba niemieckich władz okupacyjnych (to tu proklamowano Akt 5 listopada – obietnicę utworzenia samodzielnego Królestwa Polskiego), Biblioteka Uniwersytecka, Teatr Wielki – miejsca te są symboliczną ilustracją odzyskiwania przez Warszawę stołecznego znaczenia.
Osobną grupę stanowią zdjęcia z przedmieść Warszawy (np. wiejski Młynów, dziś ulica Młynarska, ze słynnymi wiatrakami) i jej okolic – tu dominują scenki z życia ludności żydowskiej wsi i miasteczek Mazowsza.
Część ikonograficzną albumu poprzedzają teksty historyczne znanych varsavianistów: Tomasza Markiewicza o Warszawie w czasie I wojny światowej oraz Jana Jagielskiego o żydowskich mieszkańcach stolicy. Postać Willy’ego Römera przybliża tekst profesora Dietharta Kerbsa, historyka specjalizującego się w historii fotografii niemieckiej okresu Republiki Weimarskiej, ilustrowany ponad 20 najbardziej znanymi i charakterystycznymi dla Römera fotografiami berlińskimi.
Zdjęcia są własnością agencji bpk - Bildagentur für Kunst, Kultur und Geschichte.
Fotografie przedstawione są w kilku rozdziałach. Pierwsza część pokazuje Warszawę, odzyskującą stołeczne znaczenie. W 1916 roku po raz pierwszy odbyły się wybory do Rady Miejskiej, a na Zamku proklamowano Akt 5 listopada – obietnicę utworzenia samodzielnego Królestwa Polskiego. Römera polityka nie interesowała, jednak jego zdjęcia, przedstawiające znane gmachy – Zamek, Ratusz, Bibliotekę Uniwersytecką, Teatr Wielki – są symboliczną ilustracją dokonujących się przemian.
Drugi rozdział, i zarazem główna część ekspozycji, to obraz Warszawy ze straganami, żydowskimi handlarzami; miasta pełnego zaułków i barwnych postaci. Warszawski folklor i biedota wyjątkowo fascynowały Römera; na zdjęciach nie zobaczymy wielkomiejskiego życia. Fotografie są pretekstem do przypomnienia trudnej sytuacji ludności stolicy, dotkniętej zarządzeniami niemieckimi, drożyzną, bezrobociem i trudnościami z zaopatrzeniem. Zawierucha wojenna szczególnie dotknęła najuboższych, w tym mniejszość żydowską.
Skrótowo przypomniany zostanie też główny nurt twórczości Römera – fotografie Berlina. Autor uwieczniał stolicę Niemiec od początku XX wieku aż do końca II wojny swiatowej.
Miasto na szklanych negatywach
Redakcja: Ewa Kubaczyk
Wydawca: Dom Spotkań z Historią
Oprawa twarda, 136 stron, format 210 x 250 mm, cena 55 zł
Publikacja powstała przy wsparciu finansowym Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej
Patroni medialni: PAP, Gazeta Wyborcza, warszawa.gazeta.pl
Willy Römer (1887–1979). W 1903 roku rozpoczął naukę zawodu w Berlińskim Towarzystwie Fotograficznym. W latach 1908–1912 pracował w Paryżu u swojego mentora, Karla Deliusa, później w Niemczech w różnych firmach specjalizujących się w fotografii prasowej. Od roku 1915 do 1918 Römer był żołnierzem na różnych frontach. Z własnej inicjatywy fotografował życie chłopów na wsi, a także sceny na targach i ulicach. Gdy w 1918 roku wrócił do Berlina, wybuchła tam rewolucja listopadowa, w wyniku której powstała Republika Weimarska. Römer dokumentował te wydarzenia, dzięki czemu stał się jednym z najważniejszych sprawozdawców fotograficznych przemian w Berlinie w1918 i 1919 roku. W latach 20. Römer przejął firmę fotograficzną Photothek (Fototekę), która stała się jedną z najważniejszych agencji fotografii prasowej. Jeden z współwłaścicieli firmy był żydowskiego pochodzenia — po dojściu NSDAP i Hitlera do władzy agencję zamknięto. W roku 1942 Römer został wysłany do Poznania, do pracy dla niemieckiej gazety. W 1945 roku powrócił do Berlina i fotografował zniszczone miasto.
Wszystkie fotografie wykorzystane w albumie były prezentowane na wystawie, którą można było oglądać w Domu Spotkań z Historią w Warszawie od 26 lutego do 5 kwietnia