Dwa zdjęcia wykonane z poziomu ziemi. Na zdjęciu z lewej strony chłopiec stojący obok motocykla został sfotografowany przy użyciu obiektywu o ogniskowej 35 mm – perspektywa została odwzorowana w sposób prawie naturalny, bez przesadnych zniekształceń. Zdjęcie obok zostało wykonane przy użyciu obiektywu o ogniskowej 15mm – widoczne są wręcz karykaturalne zniekształcenia i skróty perspektywiczne. O ile nie ma to ujemnego wpływu na wygląd drzew, to sylwetka chłopca daleko odbiega od rzeczywistego wizerunku.

Musimy zdać sobie sprawę z podstawowej różnicy,jaka dzieli nasze oko od aparatu fotograficznego, czyli z odmiennego sposobu widzenia. Aparat utrwala wszystko, co znajduje się w polu widzenia obiektywu i – zależnie od aktualnej ogniskowej – obraz rejestrowany jest z określonymi skrótami perspektywicznymi. Jako urządzenie pozbawione emocji – zapisuje kadr w sposób całkowicie „obiektywny”.

Człowiek natomiast widzi to, co wie – obraz dostrzegany przez oczy jest konfrontowany z informacjami znajdującymi się w mózgu i nabytym już doświadczeniem fotografa. Patrząc na wysoki budynek i zadzierając głowę do góry, nie dostrzegamy skrótów perspektywicznych, które z pewnością zauważymy spoglądając na ten sam budynek przez obiektyw aparatu fotograficznego.

Nasza świadomość niweluje zbieżność linii pionowych budynku, natomiast obiektyw aparatu uwydatnia ją. Podobne różnice w sposobie widzenia zachodzą również w odwzorowaniu wzajemnego położenia przedmiotów znajdujących się w kadrze. Zależnie od ogniskowej, fotografowane obiekty mogą być od siebie oddalone bardziej (obiektyw szerokokątne) lub sprawiać wrażenie, że znajdują się blisko siebie (długa ogniskowa). Zjawisko to jest szczególnie widoczne, gdy fotografujemy kraj-obraz z podwyższenia. W fotografii portretowej wybór odpowiedniego punktu widzenia ma decydujący wpływ na to, czy pozująca osoba zostanie ukazana na zdjęciu w sposób korzystny dla niej.

Piaszczysta wysepka na Wiśle. Zdjęcie wykonane z mostu dało niemalże abstrakcyjny efekt.

Zwykle wykonujemy zdjęcia trzymając aparat na wysokości oczu modela lub trochę powyżej (kąt około 10ow stosunku do poziomej osi patrzenia portretowanego).Gdy obiektyw ma ogniskową standardową (równą przekątnej matrycy lub klatki negatywu) lub nieco dłuższą,fotografowana osoba wygląda w sposób naturalny. Sytuacja ulegnie znacznej zmianie, gdy to samo ujęcie chcielibyśmy wykonać obiektywem szerokokątnym – efektem tego będą nienaturalnie krótkie nogi postaci i duża głowa, a dysproporcja zwiększać się będzie w miarę zbliżania aparatu do modela lub podnoszenia się punktu widzenia obiektywu. Fotografując postać z dołu otrzymujemy natomiast nienaturalnie długie nogi i małą głowę. Zjawisko to można oczywiście wykorzystać w portretach charakterystycznych.

Zawody jeździeckie obserwowane z pomostu prasowego. Wysoki punkt obserwacji pozwala na „wyizolowanie” konia z jeźdźcem mknącego w gąszczu przeszkód.

Warto pamiętać również o tym, że zmiana punktu widzenia – oprócz konsekwencji perspektywicznych – po-woduje również modyfikację tła oraz oświetlenia na zdjęciu. Problem ten nie występuje w przypadku fotografii studyjnej, gdzie dowolnie możemy weryfikować położenie zarówno tła jak i lamp oświetlających obiekt.

Leśne kwiaty widziane oczami krasnoludka. Odchylany ekran w kompaktach cyfrowych, prowokuje do szukania nowych, ciekawych punktów widzenia.

W plenerach, gdzie jedynym źródłem światła jest słońce, przesunięcie punktu widzenia aparatu powoduje znaczne zmiany w wyglądzie obrazu – obiekt może być oświetlony światłem konturowym, tylno-bocznym, bocz-nym, przednio-bocznym lub czołowym. Zależnie od sposobu oświetlenia zmieniać się będzie tak zwana plastyka obrazu.

Zdjęcia zrobione z poziomu ziemi zwykło się określać potocznie, iż wykonane są z „żabiej perspektywy”. Przy zdjęciach wykonanych z góry mówimy o „ptasiej perspektywie”.

Widok z górki w Parku Szczęśliwickim w stronę centrum Warszawy. Proszę zwrócić uwagę, jak zmienia się wygląd obrazu (wzajemne położenie planów)w zależności od przesunięcia punktu widzenia i długości ogniskowej obiektywu. Zdjęcie pierwsze wykonane z obiektywem o ogniskowej 300 mm i z wysokości kilkunastu metrów ponad poziomem widocznego na zdjęciu jeziorka. Zdjęcie czwarte zostało wykonane przy ogniskowej 105mm i z wysokości kilku metrów.

tekst i zdjęcia: Robert Urbański